NY TOKONY HO FAMPIASAN'NY FLM NY TANTARAN'NY FIANGONANA (AZRAEL)

FITARIHANTENY ANKAPOBENY
Ny taranja Tantaran’ny Fiangonana aty amin’ny fianarana Teolojia, dia taranja anisan’izay tsy dia mahaliana ny mpianatra Teolojia loatra ; ary matetika na ny fampianarana azy eny amin’ireo STPL aza dia tendritendrena fahatany ny olona hampianatra azy, na dia hita miharihary izao aza fa tsy ho voafehiny mihitsy izany, hany ka toa zavatra tsy misy dikany no endrik’ilay taranja.
Misy zavatra anefa ao amin’ny Teolojia izay tsy hazava mandrakizay raha tsy hazavain’ny tantara, raha tsy hiresaka afatsy ny atao hoe « contexte historique » ohatra isika ; tahaka izany koa ohatra ny Demonologie, ny amin’ireo fikambanana miafina (Rose-Croix, Franc-maçonnerie ) : tsy manan-kambara ny amin’ireo ny ankamaroan’ny Pastora satria miandry hotoloram-potsiny sy malaina hikaroka avokoa ny ankamaroany, kanefa dia ao amin’ny Tantara ny vahaolana ! Ny sekta raha anontanianao dia hainy tsara ny tantaran’izany fetin’i Mithra (25 Desambra, contexte-n’ny Krismasy), ny fisian’izany « incube » sy « succube » izany, fa ry Dadapasy dia tsy manan-kambara, tsy ampy culture générale ! Sahinay koa ny milaza etoana fa zava-masina ny tantara satria sady mpanoratra no mpandray anjara feno amin’ny Tantara Andriamanitra, ary tena fahadisoana mihoam-pampana ny fandisoana ny tantara sy ny fanafenana tantara, ary dia tsy afenina fa mampiahiahy anay fatratra amin’izany tokoa na dia ity resaka « bibliografia voafantina » ity aza, ohatra, satria toa misy fahamarinana tiana hafenina no fijerinay izany. Izany indrindra no nanosika ny tenanay hisafidy izao lahantsoratra izao izay nampitondraina ny lohateny hoe : « Ny tokony ho fampiasan’ny FLM ny Tantaran’ny Fiangonana ».
Ny fanontaniana mipetraka ary dia ny hoe : inona marina ary ny tombony azon’ny mpandalina Teolojia amin’ny fifehezana ny Tantaran’ny Fiangonana ? Ny famaliana izany fanontaniana izany dia hahazoantsika fanampiana betsaka amin’ny Teolojia historika, ny Teolojia contextuelle, ary indrindra amin’ny Eklesiolojia.
Mba hahazoantsika mamaly izany fanontaniana izany ary, dia ireto drafitra manaraka ireto no andeha hitondrantsika ny famakafakana : voalohany dia ireo tsara ho mahakasika ny tantaran’ny Fiangonana ; faharoa dia ireo fototra teolojikan’ny tantaran’ny Fiangonana ; ary fahatelo sady farany dia ireo olan’ny fampianarana ny tantaran’ny Fiangonana sy ny vahaolana aroso.

TOKO VOALOHANY : IREO TSARA HO  FANTATRA MAHAKASIKA NY TANTARAN’NY FIANGONANA
1.1. Ny Tantara Amin’ny Ankapobeny
1.1.1. Famaritana Ara-Etymolojia
Ny  teny hoe : « Histoire »  dia avy amin’ny  teny grika  hoe : ??????? (historía), izay midika hoe "fanadihadiana (enquête, investigation)" na "fikarohana (recherche)".  Mety handiso hevitra  araka izany ny fandikàna ny teny hoe : « Histoire » amin’ny hoe: “Tantara”, satria tsy fitantarana fe fitantarana  ny lasa fotsiny ny Tantara, fa tena asa fikarohana ny anton’ny zava-misy teo amin’ny  lasa sy ny ankehitriny.  Raha ny  tena izy  araka izany, dia azo lazaina fa fikarohana  ny fahamarinana no  tena tanjona   faratampony amin’ny fianarana tantara. Tafiditra  ao anatin’izany fahamarinana katsahin’ny Tantara izany, araka izany, ny  Fahamarinana ara-teolojika sy  ara-panahy, izay tanjona amin’ny fianarana ny tantaran’ ny   Fiangonana .
Amin’ny Baiboly Malagasy Protestanta dia voambolana hebreo maromaro no nadikany hoe : « tantara ». Ny voalohany indrindra dia ny hoe: izay midika ara-bakiteny hoe: “taranaka” (fr.posterité); ity teny ity no tena miverimberina betsaka indrindra sy tena matetika nadika hoe: “tantara” (“toy izao ny tantaran’i Noa”.Gen 6:9). “ary izao no tantaran’ny namoronan’Andriamanitra  ny lanitra sy ny tany…” (Gen 2:4). Ny hoe kosa no nadika hoe: “Tantara voalohany sy faharoa”.
Ny fomba voalohany fantatra fa nampitàna ny Tantara dia tamin’ny alalan’ny fampitàna am-bava. Hamafisin’i Georges Lefebvre izany  tamin’ny filazany fa “ny historiens voalohany indrindra dia ireo poeta” . Michel de Certeau ihany koa dia milaza fa  “teo amin’ny Merina any Madagasikara dia tamin’ny alalan’ny tetiarana, ny  lovantsofina ary ny tadivava no nahafantarana ny tantara” .
1.1.2. Hérodote, Rain’ny Tantara
Hérodote (vers 484 - 425 av. J.-C.), no voalaza  fa olona voalohany nanangona sy nanadihady ny  zava-nisy   ara-tantara; ka nandrafitra izany tao anatin’ny  rai-tsoratra izay navelany ; ary izany no ilazana  azy ho « Rain’ny Tantara ». Ao amin’izany raki-tsoratra izany izay nampitondrainy ny anarana hoe  Histoires, dia ezahiny taterina amin’ny  antsimpirihany  ny  zava-nisy marina teo amin’ny adin’ny Grika sy ny Persiana  tamin’ny androny mbamin’ny antony nahatonga izany  ady izany, ary tena noezahany mba hifanaraka tanteraka amin’ny fijoroana vavolombelon’ireo nanatri-maso rehetra izany tantara izany . Misy ihany ny Historiens mitsikera an’i Hérodote ho mpanoratra tsy dia azo itokiana loatra (manque d’objectivité), satria hatramin’ireo lovan-tsofina anganongano  (éléments   mythologiques) dia nampidiriny  ao amin’ny Histoires avokoa. Na dia izany aza anefa dia tsy  azo lavina fa izy no mpamaky lay (pionnier) voalohany tamin’ny fanoratana Tantara, satria izy dia niezaka nikaroka ny  zava-misy  marina nahatonga  ny zava-miseho teo amin’ny fiaraha-monina, ary izany fomba fiasa izany koa no tokony hampiharina amin’ny tantaran’ny  Fiangonana,  satria mifaningotra hatrany  ny kaonteksta  teolojika sy ny kaonteksta maha olombelona dia mifamatotra hatrany hatrany.
1.1.3. Ny Fahamarinana Ara-Tantara (Vérité Historique)
« Ny tanjon’ny Tantara dia haneho izay tena zava-nisy marina araka izay tena fomba nisehoany » hoy Léopold Von Ranke . Betsaka ny pejy mainty teo amin’ny  Tantaran’ny Fiangonana no toa iniana fafaina sy toa odian’ny Fiangonana tsy ampianarina: anisan’izany ohatra; ny habibiana nampiharin’ny inquisition sy ny fanenjehan’ny Fiangonana  ireo izay nokilasiany safobemantsina ho heretika sy mpamosavy , toy ny vaudois izay notarihin’i Pierre de Valdo tany France,  toy izany koa ny fanerena an’i Galilée hifona amin’ny Fiangonana noho ny filazany  fa  tsy fisaka fa boribory  ny tany  ;  ny fampiasan’ny Fiangonana ny asa fitoriana ho fitaovana hampidirana ny fanjanahan-tany taty Afrika sy tany Asie  ; ny halatra sy fibodoana trano Fiangonana nataon’ireo Mompera Jésuite taty Madagasikara  tamin’ny  taona 1905  indrindra  fa tany Ambositra sy Fianarantsoa, ny fotoana nisian’ireo Papa roa na telo indray voafidy ka ny  sasany  any Roma fa ny  sasany  any  Avignon any France  ; ary na dia teo amin’i Martin Luther dia tsy tokony hafenimpenina fa nanam-pahadisoana betsaka ihany izy, toy ny fankafizany tafahoatra labiera, ny fankahalany sy fanenjehany ny Jiosy  (antisémitisme) ka nanoratany ny  bokiny atao hoe : « Ny Jiosy sy ny laingany » …
Ankehitriny mantsy dia tena misy mitady handiso ny  tantara mihitsy, manoloana ny tahirin-tsoratra na fijoroana vavolombelona manelingelina azy: misy mpanoratra iray ohatra  antsoina hoe : Johaness  Cachlauss avy amin’ny  EKAR izay mandiso tanteraka ny  tantaran’i Lotera ohatra ka milaza azy ho psychopathe, mpijangajanga (nanampy an’i masera Katharina Von Bora hitsoaka ny  couvent nisy azy, ary nanambady azy avy  eo), mpamono olona, zanaky  ny devoly, sns. Lazainy ohatra fa ilay  naman’i Lotera dia tsy nilatsahan’ny varatra fa novonoiny, ka izany no fototr’ilay horohoro sy aretim-panahy izay saika tsy nahitany fanafany raha tsy namaky ny Romana 1 :5 izy… Santionany ihany izany, mba hahatsapan’ny mpandalina ny tantaran’ny Fiangonana, fa tsy tokony hohamaivanina ny fianarana ny tantaran’ny Fiangonana, ary indrindra tsy tokony hihaino feon-dakolosy tokana .
1.1.4. Ny Tantaran’ny Fiangonana Amin’ny Ankapobeny sy Eusèbe de Césarée, « Hérodote Kristiana »
Ny loharano ahafantarantsika tantaran’ny Fiangonana voalohany amin’ny ankapobeny dia ny boky Asan’ny Apostoly  sy ny Epistilin’i Paoly Apostoly, ary  manampy ireo dia ny soratr’i Eusèbe de Cesarée. Eusèbe de Césarée (vers 260 - 340), dia mpahay tantara Kristiana  sady Teolojiana, ary izy no sokajian’ny rehetra  ho karazana  “Hérodote  Kristiana »  na   “Rain’ny tantaran’ny  Fiangonana” noho ny nanoratany  ny bokiny atao hoe: Tantaran’ny Fiangonana (Histoire ecclésiastique) ; izay iresahany betsaka ny Tantaran’ny Fiangonana tamin’ny andro Apostolika ka hatramin’ny  Taonjato fahaefatra ka nahatonga ny empire Romana ho lasa empire Kristiana.  Tsara  ny manamarika fa io bokiny io no saika nifotoran’ny mpanoratra  ny tantaran’ny Fiangonana rehetra hatramin’izay ka hatramin’izao . Tsara anefa  ny  manamarika  fa tsy mitovy ny  fanazavana ny  tantara araka an’i Hérodote sy  araka an’i Eusèbe: amin’i Hérodote dia « faits historiques » avokoa ny zava-miseho rehetra, ary  ny olombelona  no tompon’andraikitra feno amin’izany ;  amin’i Eusèbe kosa dia fomba  fijery teolojika no itarafany ny tantara, indrindra fa  ny tantaran’ny Fiangonana, ka  tsy ny  olombelona araka izany fa Andriamanitra  sy  ny sitrapony no fototry  ny   tantara.
1.2. Hevitry Ny Teny Hoe : Fiangonana
1.2.1. Famaritana Ara-etymolojika
Ny voambolana Frantsay hoe : « Eglise » dia avy amin’’ny teny grika  hoe : ???????? (ekklesía), izay midia hoe : « fivoriambe » (assemblée) na « fampiantsoana »  (convocation). Izany dia entina  hilazana ny fivoriana fanaon’ny olompirenena grika taloha, saingy teo amin’ny kaonteksta  Kristiana dia manana  ny heviny manokana kokoa izany, dia ny fiombonann’ny olona masina izay voaantso hiangona hiara-hanome voninahitra an’Andriamanitra.
Ny teny hoe Fiangonana dia mitovy hevitra amin’ny teny anglisy hoe church, izay dikan’ny teny grika hoe kyriakon. Ny hevitry ny kyriakon dia “an’ny Tompo” na “anisan’izay an’ny Tompo” na “momba ny an’ny Tompo”.  Nampiasaina izany teny izany hilazan ny trano izay niangonan’ny Fiangonana voalohany. Taoriana vao nentina hilazana ny fivoriana, ny fihaonana, ny olona tafavory. Ity heviny farany ity no noraisina ho dikan’ny teny grika hoe “ekklesia”. Izany teny izany dia avy amin’ny hoe: “ek”, mivoaka, miala; sy ny hoe “kaleo”, mianto amim-pahefana mba hivory. Midika izany fa miala amin'ny toerana misy ny tena, ka manatona ny miantso. Koa ny Fiangonana izany, dia “ny nantsoina, hivoaka, hiala”.  Hita izany araka ny niantsoan’Andriamanitra an’i Abrahama hoe: “mandehana miala amin'ny taninao sy ny havanao ary ny tranon’ny rainao…” (Gen.12.1).
1.2.2. Famaritana Amin’ny Maha Organizasiona Azy
Arakaraka ny fivoaran’ny tantara sy ny fotoana dia nivoatra arak’izany koa ny rafitry ny Fiangonana sy ny fitantanana azy. Hatramin’ny Taonjato fahaefatra  dia nipoitra ny ambaratongampahefan’ny  mpitondra  Fiangonana (clercs) toy  ny Diakra, Pretra, Eveka ; ka ireny no nanatanteraka ny  fanompoam-pivavahana sy  ny  asa misiona. Nipoitra  tsikelikely koa ny rafitry ny Fiangonana (Hierarchie écclesiastique) izay nametraka ny  Papa sy ny Concile ho fahefana faratampon’ny  Fiangonana.  Anisan’izay maha Fiangonana ny  Fiangonana ihany koa ny fisian’ireo rafitra ireo.  
Hatramin’io Taonjato fahaefatra  io ihany dia ireto organisasiona ireto no tena nivoitra tamin’ny Fiangonana: ny fiavahan’ny clérgés  sy ny laiques, ny tsy fahazoan’ny clergés manambady, ary ny fitomboan’ny fiambonian’ny Eveka (sy ny Papa).  Teraka koa ny fanajana be loatra ny martiora  sy  ny  relika, ny fanaovana pélérinage, ny fampiasana ny  teny  Latina amin’ny dikantenin’ny Baiboly (Vulgate de Jerome de Stridon) sy amin’ny Litorjia.  Teraka koa ny Litorjia raikitra, ka nanomboka nampianarina ho vavaka faobe ny Pater Noster (“Rainay izay any an-danitra”), Ave Maria (“Arahaba ry Maria”), Credo (Fanekem-pinoana) ary Confiteor (“Miampanga tena aho”) . Nanjary fombafomba sy rentirenty ary fanompoan-tsampy ny Kristianisma araka izany fa tsy “fivavahana amin’ny fanahy sy fahamarinana intsony” (Jao 4:66).
1.2.3. Famaritana Ara-Eklesiolojia
Ny  Ekleziolojia dia ilazana ny fandinihana ara-teolojia ny maha izy azy ny Fiangonana sy ny Misionany ary ny firafiny (structure). Ireo conciles œcuméniques lehibe toy ny Concile de Nicée tamin’ny 325 sy ny tany Trente tamin’ny Taonjato faha 6 dia samy namaritra avokoa ny maha Fiangonana ny Fiangonana. Ireo Conciles ireo dia nanazava misimisy kokoa ireo teboka Teolojika goavana, toy ny Natiora roa ao amin’i Kristy  sy ny fifandraisan’izany amin’ny Fiangonana sy ny  Famonjena .  Ny  Fiangonana Loterana dia manome lanja manokana ireo Conciles ireo, indrindra  fa ireo  Conciles œcuménique lehibe, ary izany dia manambara fa mifototra ihany koa amin’ny tradisionan’ny Fiangonana ny  Loterana, indrindra fa rehefa mifanaraka amin’ny Soratra Masina izany Tradisiona izany.
Ao amin'ny Septanta, dia ny teny Hebreo hoe” qahal” no nadika hoe “Fiangonana”. Entina hilazana ny Fivoriana na ny fiantsoan’YHWH, toy ilay tao Horeba (Det.4.10; 18.16).  Ao amin'ny Baiboly anefa, ny teny adika hoe Fiangonana, dia tsy ekklesia; fa ny Synagoga kosa, izay midika hoe trano fivorian’ny Jiosy hanaovana fanompoampivavahana. Tsy hafa izany fa ny trano izay ampianaran’ny raby ny “Torah”, sy izay andinihany ny Tenin’YHWH.
Raha jerena, ny ekklesia dia milaza toe-piainana iray ho amin’ny toe-piainana hafa, toy ny niantsoan’YHWH an’i Abrahama izany. Koa ny Zanak’Isiraely izay nivory teo anatrehan’YHWH, dia nanambarany ny lalàny sy ny sitrapony hanaraka toe-piainana vaovao mahaolon’Andriamanitra azy. Amin’izany, izay nampiharana ny hoe Fiangonana amin’ny fivoriana Politika no nampiharana azy koa amin’ny Fiangonana araka izay hita tao Efesosy (Asa.19.32-41).  
1.2.4. Famaritana Arakaraka Ny Dénomination
Ny antsoina hoe : dénomination  dia anaram-piangonana, toy   ny hoe: EKAR, Loterana, sns. Marihina fa tsy nisy  heviny loatra ny  dénomination teo amin’ny Fiangonana voalohany: nanana fiantsoana hoe: mpianatra, antoko Nazareana ohatra izy; ary  tany  Antiokia no voalaza fa niantsoana voalohany ny mpianatra hoe: Kristiana  (Asa 11:26). Ity fiantsoana hoe: Kristiana ity anefa araka an”i Tacite, mpanoratra  tamin’ny taona 120, dia anaram-panesoana ireo mpianatr’i Kristy vitsy an’isa tany Antiokia fa  tsy anarana officiel niantsoana ny mpianatra akory, fa dia mahagaga ny nahatonga azy  ho fiantsoana ankapobeny ny mpianatry  ny Tompo.  Ny  maha Fiangonana Loterana dia ny  fitoriana marina sy madio ny Tenin’Andriamanitra sy ny  Sakramenta ; ary amin’ny heviny  tery kokoa, dia ny fiorenana amin’ireo andry dimy maha Loterana no maha Fiangonana Loterana ny Loterana (ohatra: sola fide ; sola scriptura…). Ireo ventin-kevitra sy ampianarana ireo dia mivoitra sy asongadin’ireo asa soratra Loterana toy ny Confession d’Augsbourg tamin’ny 1530, sns. Ireo indrindra no mampiavaka ny Fiangonana Loterana amin’ny denominations hafa.
Raha tsorina, samy antsoina hoe Fiangonana na ny trano, na ny mpivory, na ny anaram-piangonana  (dénomination), na ny fiantsoan’YHWH ny olony ho eo anatrehany, na ny fivorian’ny zanak’Isiraely hanao fanopoam-pivavahana.
1.3. Ny Lanjan’ny Fianarana ny Tantaran’ny Fiangonana
Ny Fianarana ny tantaran’ny Fiangonana dia zava-dehibe noho ireto antony sasantsasany ireto : voalohany, ny Tantaran’ny Fiangonana dia manampy antsika mba hahafantatra ny toetry ny Fiangonana tany amin’ny fiandohany sy ny fivoarany tao anatin’ny Taonjato maro nisiany. Izany dia ahitana taratra ny firafitry  ny Fiangonana (organisation) teo aminny Fiangonana voalohany, sy ny finoan’izy ireo, ary ny fomba niainany ary ny sedra natrehin’izany Fiangonana voalohany izany.  Faharoa, amin’ny alalan’ny Tantaran’ny Fiangonana irery ihany no ahazoantsika mandinika ny  fototr’ireo ady hevitra namaivay sy  ny adim-pivavahana nisy, indrindra fa  teo amin’ny Tantaran’ny Reforma.  Ary farany, dia ilain’ny FLM ny misintona lesona sy  traik’efa ao amin’ireny vanim-potoana lasa tanatin’ny Tantara ireny, indrindra fa ny lesona Teolojika sy Pastoraly.
Hoy : « izay tsy mitadidy ny lasany dia voaheloka hamerina ny fahadisoany » . Mampametra-panontaniana tokoa araka izany ny mbola mampisy ankehitriny ny  fahadisoan’ny  Fiangonana taloha: efa niaraha-nahita ny tsy fahombiazan’ny scholasticisme kanefa mbola misy mpitondra Fiangonana manana fisainana scholastique ihany ankehitriny ; Efa nisy izany Concile-n-Jiolahy fa mbola misy hatrany ny Concile-n-Jiolahy hatramin’izao ato amin’ny FLM ; Toraka izany koa ny fiankinan-dohan’ny Fiangonana amin’ny Fanjakana, fa dia mbola misolelaka amin’ny Fanjakana hatramin’izao ny Fiangonana, ary tsy vadin’i Kristy no fijery ny ankamaroan’ny Fiangonana ankehitriny  fa vadin’ny Fanjakana; nanoloana ny fahalovan’ny Fiangonana médiévale (indrindra fa ny fomba  maloto nampiharina tao amin’ny  Fiangonana toy  ny simonie, ny kolikoly, ny pornocratie pontificale , sns, sy  ny  faharatsiam-pitondrantenan’ny clérgés sy ny Papa: ny Papa Sixte IV ohatra  dia nanana-janaka 16 tamin’ny reny samihafa avokoa! Ny Papa Alexandre VI indray dia mpijangajanga mianakavy, ary ny lapan’i Vatican  dia nataon’izy sy ny zanany mianadahy, César  Borgia sy Lucrèce ho lapan’ny  fijangajangana! ), dia  sahy nijoro irery Lotera ,  fa  ankehitriny kosa na  dia mibaribary aza ny zavatra tahaka izany dia toa tsy misy firy sahy manohitra; mbola milaza ho afaka miteny ex-cathedra sy  mandatsaka bulle ihany ny Filohan’ny  Synoda sasany akehitriny, kanefa izany fampianaran-diso izany dia fototry ny famotehan’ny Papa sy ny EKAR ny Fiangonana… Raha fintinina dia tsy tena mahay sady tsy miezaka maka lesona amin’ny lasa ny Fiangonana sy ny mpitondra  azy.
1.4. Famintinana ny tantaran’ny Fiangonana
Ny tantaran’ny Fiangonana, raha ara-Kronolojia,  dia azo fintinana tahaka izao: ny  vanimpotoana voalohany dia ny tantaran’ny Fiangonana tamin’ny Andro Taloha  (L’Eglise primitive),  faharoa manaraka izany dia ny Andro Antenantenany (L”Eglise du Moyen-âge), fahatelo dia ny Fiangonana tamin’ny andron’ny Reformasiona, ary fahaefatra farany dia ny tantaran’ny Fiangonana  hatramin’ny Taonjato fahavaloambinifolo (XVIIème s) ka hatramin’ny ankehitriny.
Raha jerena  ara-paminanian’ny Soratra Masina kosa dia azo lazaina fa azo zaraina ho vanim-potoana fito  (07) ny tantaran’ny Fiangonana , rehefa anaovana heviteny ny Apokalypsy 2 sy 3, izay miresaka ny Fiangonana fito tany Asie mineur. Ny vanim-potoana voalohany  dia ny vanim-potoanan’ny  Fiangonana tany Efesosy, fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana Apostolika, izay  niavaka tamin’ny “fikelezana aina sy ny  faharetana  ary ny tsi-fahazakana izay mpanao ratsy, ny fizahana  toetra  ny  Apostoly  sandoka, sns” (Apo 2:2-3 snm). Ny  vanimpotoana faharoa dia ny vanim-potoanan’ny Fiangonana  tany Smyrna, fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana tamin’ny  vanim-potoanan’ny  fanenjehana Kristiana, izay  niavaka tamin’ny   “fahoriana sy ny fahantrana”  (Apo 2:9), izay niainan’ireo martiora maro be. Fahatelo dia ny  vanim-potoanan’ny Fiangonana  tany Pergamosy, izay fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana hatramin’ny nifamatorany tanteraka tamin’ny empire romana  vokatry ny “Césaropapisme”  nampiharin’i  Constatin lehibe  hatramin’ny  taona 313, ka nahatonga ny Fiangonana “honina ao amin’ny itoeran’ny seza fiandrianan’i  Satana” (dia Roma izany).  Fahaefatra dia ny  vanimpotoanan’ny  Fiangonana tany Tyatira, fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana tamin’ny  Andro Antenantenany, izay nanjakan’ny  fampianaran-diso  marobe na ny “sain-dalin’i Satana” (Apo 2:24). Ny vanimpotoana fahadimy kosa dia ny  vanim-potoanan’ny Fiangonana tany Sardisy, fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana tamin’ny andron’ireo mpialoha lalana ny Reformasiona (Wycliff, Huss, Wessel, Savonarole, sns), izay ilazan’i Jesosy fa ao amin’ny Fiangonana  “misy olona vitsy izay tsy nandoto ny fitafiany” (Apo 3:4).  Fahaenina  dia vanimpotoanan’ny Fiangonana tany  Filadelfia, fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana hatramin’ny andron’ny Reformasionan’i Martin Luther, izay “ho voavonjy  amin’ny andro fakam-panahy izay hihatra amin’izao tontolo izao” (Apo 3:10). Ary fahafito farany dia ny vanimpotoanan’ny Fiangonana Laodikia, fanehoana ara-paminaniana ny Fiangonana farany ankehitriny, izay  Fiangonana  “matimaty”    (Apo 3:16), indrindra fa hatramin’ny andron’ny Revolisiona Frantsay tamin’ny taona 1789 izay “phénomène de déchristianisation de masse » .
Fehin-teny:
Raha izay ary ny amin’ny tsara ho fantatra mialoha mombamomba ny Tantaran’ny Fiangonana, dia andeha hojerentsika manaraka indray ny amin’ny fototra teolojikan’ny Tantaran’ny Fiangonana.
TOKO FAHAROA : FOTOTRA TEOLOJIKAN’NY TANTARAN’NY FIANGONANA
2.1. Ny Asan’andriamanitra Ao Amin’ny Tantara
2.1.1. Andriamanitra : Mpanoratra Ny Tantara
Ao amin’ny Soratra Masina sy ny Tradisiona Kristiana, Andriamanitra dia tsy Mpamorona izao rehetra izao fotsiny ihany, fa sady Mpanoratra ny Tantaran’izao tontolo izao ihany koa.  Araka io fomba fijery teolojika io, dia avy amin’Andriamanitra sy misy antony avy  aminy avokoa ny zava-miseho rehetra na eo amin’ny fiainan’ny tsirairay izany na eo amin’ny fiainana ankapoben’ny fiaraha-monina. Tsy ny sitrapon’olombelona araka izany no mampisy ny zava-miseho amin’ny tantara, fa noho ny  sitrapon’Andriamanitra izay mikendry  ny  Famonjena izao tontolo izao. Ary izany indrindra no lazain’ny  Daniela 2 : 20-21 hoe : « Isaorana anie ny anaran’Andriamanitra mandrakizay mandrakizay, fa  Azy ny fahendrena sy ny hery ; ary Izy no mandahatra  ny andro sy ny fotoana… » ; ity andininy 21 ity ao amin’ny Baiboly  Frantsay dia misy dikan-teny hoe : « Il change les saisons et guide l’histoire » .
Saint Augustin (354-430), ao amin’ny boky nosoratany Confessions, dia mamaritra manokana mihitsy ny lanjan’izany Fandaharan’Andriamanitra izany (providence divine) amin’ny tantaran’izao tontolo izao. Asehony sy ambarany fa ny tantaran’izao tontolo izao dia tarihin’ny  fahendren’Andriamanitra sy  feheziny, kanefa  koa etsy ankilan’izany koa dia omen’Andriamanitra fahalalahana amin’ny safidiny (libre arbitre) ny olombelona.  Manamafy izany ny Testamenta Taloha izay maneho ny  fitarihan’Andriamanitra ny Zanak’Israely  sy  ny   fireneny mba hanatanterahany ny drafi-pamonjena. Santionany amin’ireny ny fitantanany  ny  dian’izy ireo tany an’efitra  sy ny fampodiana ho amin’ny taniny ireo Jiosy tany amin’ny fahababoana Babyloniana, izay tena azo itsapan-tanana ny asan’Andriamanitra teo amin’ny  Tantaran’ny  Zanak’Israely. Ny fianarana ny Tantaran’ny  Fiangonana araka izany dia fianarana ny asan’Andriamanitra .
2.1.2. Andriamanitra : Mpandray Anjara Fototra Amin’ny Tantara
Tsy Tompon’ny Tantara fotsiny koa anefa Andriamanitra, fa sady mpandray anjara fototra ihany koa ;. Manamafy izany koa i Lotera rehefa nilaza ny hevitry ny Artikola voalohany hoe : « … Izy no mihazona ny  zavatra rehetra mba  tsy ho levona”.  Mifototra amin’ny asan’Andriamanitra mivantana  tanatin’ny tantaran’izao tontolo izao ny tantaran’ny Famonjena, araka ny Teolojia Kristiana. Ny asan’Andriamanitra lehibe indrindra  sy  ny fandraisany anjara goavana indrindra tanatin’ny tantara, dia ny fahatongavany ho  nofo tao amin’i Jesosy Kristy (l’Incarnation). Nanova tanteraka ny Tantaran’izao tontolo izao  ny Inkarnasiona, satria  teo no nidiran’Andriamanitra an-tsehatra.
Hoy Karl Barth ao amin’ny bokiny Dogmatique: “Ny faratampon’ny tantaran’izao tontolo izao dia hita tao amin’ny tantaran’I Jesosy Kristy ».  Ao amin’i Kristy no tanteraka ny  fampihavanana izao tontolo izao amin’Andriamanitra, ka izany  no maha  fiolahana goavan’ny  tantara  ny  fahafatesan’i Kristy sy ny Fitsanganany  tamin’ny maty.
2.2. Ny Maha « Catholica » Ny Fiangonana
2.2.1. Tsy Voafetran’ny Fotoana Ny Fiangonana
Ny Fiangonana Kristiana, ara-pampianarana, dia tsy voafetran’ny fotoana. Izany dia vokatry ny teny  fikasana nomen’i Jesosy ny Fiangonana hoe: “Indro Izaho momba anareo mandrakariva ambara-pahatongan’ny   fahataperan’izao tontolo izao” (Mat 28: 20). Io toky lehibe io no manambara fa  ho mandrakizay  ny Fiangonana, satria mandrakizay ny fanatrehan’i Kristy ao aminy. Araka ny finoana Kristiana dia manohy ny  asa natombok’i Kristy ny  Fiangonana, ary izany asany izany  dia tsy azon’ny vanim-potoana fehezina. Ny Fiangonana dia efa niasa hatramin’ny fanorenann’ny  Fiangonana ka mbola hiasa  hatrany ambara-pihavin’ny  Parosia.
Ny teny hoe: catholica dia Ignace d’Antioche, mpianatr’i Jaona apostoly, no nampiasa azy voalohany; hoy izy: “Ao amin’izay misy Eveka no misy ny Fiangonana, ao ihany koa no misy an’i Jesosy Kristy, ary ao no misy ny Fiangonana Katolika”.  Araka  an’i Saint Augustin, dia hatramin’i Abela marina no niandoha ny Fiangonana manerana izao tontolo izao na ny « Eglise universelle » (lat.catholica) . Ary ho mandrakizay ny Fiangonana catholica satria hoy koa Kristy hoe : « ny vavahadin’ny  Fiainantsihita tsy haharesy  azy »  (Mat 16 :18).
2.2.2. Tsy Voafetran’ny Toerana Ny Fiangonana
Tsy voafetran’ny toerana ihany koa  ny Fiangonana, ary   izany no maha « Fiangonana masina manerana izao tontolo izao » azy. Rehefa  naniraka ny  mpianany Jesosy dia hoy Izy hoe : « Ataovy  mpianatra ny firenena rehetra » (Mat 28:19). Ny Fiangonana amin’ny maha Tenan’i Kristy azy dia manerana izao tontolo izao avokoa na ny fiantsoana azy, na ny asany.
Amin’ny Teolojia Loterana dia hita taratra ao amin’ny Litorjia ihany koa io maha « manerana izao tontolo izao » ny Fiangonana io. Anisan’ny ahitana izany indrindra dia eo amin’ny firafitry ny alitara, izay antsasa-paribolana (fr.demi-cercle).  Araka ny fampianarana Loterana, ny antsasa-paribolana eo amin’ny alitara, dia maneho ny Fiangonana hita maso ety an-tany, Fiangonana mpivahiny sy mbola miady ary mbola manana ny kilemany (gr. Paroikia, para= akaiky, oikos=trano fonenana nahazoana ny  teny Frantsay hoe : Paroisse, izay midika  ara-bakiteny hoe : mivahiny, monina manakaiky)  ; ary eritreretina hoe misy  antsasa-paribolana iray koa izay tsy hita  maso dia ny Fiangonana efa any ankoatra., izay efa Fiangonana nahavita ny adiny, efa mandresy  ary  tsy  misy kilemany intsony.
2.3. Ny Fifandraisan’ny Teolojia Sy Ny Tantara
2.3.1. Ny « Devoir De Mémoire »
Ny teny hoe: « dévoir de mémoire » dia hatramin’ny taona 1990 no niforonany, ary nentina nilazana  ny zavatra izay tokony hatao, mba tsy hiverenan’ny habibian’ireo Nazi tany Allemagne  (toy ny Shoah, ny famonoana tamin’ny alalan’ny gaz sarin ny Jiosy, ny camp de  concentration, sns) intsony mandrakizay.  Mila raisina ho adidy sy andraikitra mihitsy  ny fitadidiana ireny habibiana ireny mba hisorohana sy hifadiana azy. Taty aoriana dia nanjary nihitatra  tamin’ny lafin-javatra  maro ny fampiasana ny  teny hoe: dévoir de mémoire, ka nanjary nanana heviny   ara-teolojika ihany koa izany  teny  izany.
Ny « dévoir de mémoire » , araka izany, dia manana ny lanjany  goavana eo amin’ny Teolojia ; satria omena andraikitra ny  olona hitadidy sy mba hahatsiaro ny asan’ndriamanitra teo amin’ny Tantara. Ao amin’ny bokin’ny Eksodosy dia didian’Andriamanitra ny Zanak’Israely hahatsiaro ny namonjeny azy tamin’ny Egyptiana (Paska ; Eks 12 :14 ) sy ireo fahavalony hafa ; ao amin’ny Testamenta Vaovao kosa dia ny Fahafatesana sy ny Fitsanganan’i Kristy ao amin’ny Fanasan’ny  Tompo no misy didy hoe : « ataovy izao ho fahatsiarovana Ahy ». Raha tsy nisy ny « devoir de mémoire » dia nety ho very  hatramin’ny finoana marina, ka mety ho nampisy fahasarotana tamin’ny fampitànaizany teo amin’ny razambe ho amin’ny taranaka taty aoriana izany
Ara-tSoratra Masina dia nomena indray mandeha tsy  miverina ny finoana marina. Izany  indrindra no ananaran’i Joda ny  Kristiana  ao amin’ny  Epistiliny “mba hiaro ny finoana izay  efa voatolotra indray  mandeha monja ho an’ny olona masina” (Joda 1:3). Rehefa manatanteraka ny “dévoir de mémoire” ny Kristiana, araka izany, dia sady miaro ny  finoana marina manoloana ny fihanaky ny fampianaran-diso ihany koa izy. Vokatr’izany, dia manana adidy ihany koa ny  Fiangonana hitahiry izany finoana marina izany (dépot  de la foi)  tsy ho potika na ho simba.  Raha jerena fotsiny anefa ohatra  ny fahapotipotehan’ny  Fiangonana sy ny fizarazarany  ho Fiangonan-dehibe sy sekta, ny fahadisoana nipoitra  teo amin’ny fandikanteny sasany ao amin’ny Soratra Masina, ny tsy fisivanana izay  tradisiona biblika na tsia sns, dia mampametra-panontaniana ihany raha toa ka mbola misy eto ambonin’ny  tany izany Fiangonana marina mitahiry ny finoana marina izany, na tsia.
Noho izany, dia tokony hahatsiahy mandrakariva ny  tantara ny Fiangonana mba tsy hahadiso lalana ny Teolojiany sy ny fironany. Ny tantara ara-tSoratra Masina dia tokony hianarana,  torak’izany koa ny tantara niainan’ny  Fiangonana vao tsy ela toy ny tantaran’ny Reforma. Ankoatra izay dia tokony hampahery ny finoana ihany koa mantsy ny fahafantarana ny asan’Andriamanitra tamin’ireo mpino Kristiana tany  alohantsika.
2.3.2. Ny Teolojia Historika
Ny Teolojia Historika dia fandalinana tantaran’ireo doctrines Kristiana  hatramin’ny nipoirany sy ny fivoarany arakaraka ny fandrosoan’ny tantaran’ny Fiangonana. Tsy indray nipoitra  avokoa mantsy ireo doctrines Kristiana rehetra izay  fantatsika ankehitriny, fa  nisy fototra ara-tantara nipoirany. Marihina fa tsy manohintohina ny fahefan’ny  Soratra Masina ny Teolojia Historika, fa mifameno, raha voafehy tsara ny fampiasana azy .
Ny Teolojia historika no manazava sy  mandinika ny fiantraikan’ny zava-nisy ara-tantara (événements historiques) tamin’ny foto-pampianarana na dôgma Kristiana. Anisan’ny   zava-nisy  ara-tantara izay namela dindo tsy  hay nokosehina teo amin’’ny  Tantaran’ny Fiangonana ohatra  ny ady tamin’ny fampianaran-diso na ny Hérésie: raha tsy nisy ohatra  ny Arianisma dia tsy teraka ny Fanekem-pinoana Niseana tamin’ny  taona 325; raha  tsy nisy ny  fivarotana indulgence tamin’ny taona 1517 dia tsy nipoaka ny Reformasiona, raha tsy nisy an’i Marcion de Synope dia tsy niforona izany voambolana hoe: Testamenta Taloha sy Vaovao izany . Amin’ny alalan’ny Teolojia Historika no ahitana ary fa nivoatra ny Fiangonana, kanefa na dia izany aza dia niezaka nifototra  tamin’ny fahamarinana ara-tSoratra Masina hatrany  izy.
2.3.3. Ny Teolojia Kaontekstoaly
Ny Teolojia kaontekstoaly dia mikendry izay fomba hampandaitra kokoa ny  fampitàna ny  finoana kristiana, amin’ny alalan’ny fampiasana ny kaonteksta  ara-kolontsaina, ara-piarahamonina ary ara-politika ho fitoriana ny Filazantsara.  Ary  raha azo atao, dia ezahina ampidirina amin’ny pratikan’ny Fiangonana misy any an-toerana ireny zavamisy ireny, mba hahamora kokoa ny  fandraisan’ny olona ny hafatry ny Filazantsara. Tsy tokony hitsara be fahatany ny fomba sy ny tradisionandrazana araka izany ny  mpitory Filazantsara, fa hamakafaka ny fetezany  na ny tsy fetezany hiombona amin’ny Andriamanitra. Izany fomba fiasa izany no antsoina hoe :  « inculturation de l'Évangile ».
Ity fomba fiasa ity no azo lazaina  fa tsy ampy tamin’ireo misionera raha nitondra ny Filazantsara taty Afrika sy tany Azia izy ireo : tsy niezaka haka volon-tany mantsy ny  ankamaroan’izy ireo, fa saika ny  kolontsaina Eropeana no nampiainany ireo izay  nandray  ny  Filazantsara : hira vazaha misy  gadona vazaha no nohiraina, fomba fitafy vazaha no nampiankajoana ny mpitondra Fiangonana, sns. Rehefa tonga anefa ny fifohazam-panahy teto Madagasikara,  ohatra, dia hira zafindraony no nohiraina, fitafy sy taovolo tena Malagasy no nisaloran’ireo mpiandry, sns ka hita fa tena nampiroborobo ny asa fitoriana ny Filazantsara tokoa izany.
Fehin-teny:
Raha izay ary ny amin’ny fototra teolojikan’ny Tantaran’ny Fiangonana, dia andeha hojerentsika manaraka indray ireo olan’ny  fampianarana Tantaran’ny Fiangonana., sady handroso  vahaolana ihany koa isika.
TOKO FAHATELO : IREO OLAN’NY FAMPIANARANA NY TANTARAN’NY FIANGONANA SY NY VAHAOLANA AROSO
Ekena fa tsy misy ny zavatra lavorary, ary mitombina koa izany amin’ny fianarana sy fampianarana ny Tantaran’ny Fiangonana. Kanefa misy olana manokan’ny fampianarana ny Tantaran’ny Fiangonana, izay tokony ho efa voavaha hatry  ny ela, fa saingy odian-tsy hita sy tsy raharahiana. Hitanisa ny sasantsasany amin’ireo olana ireo mbamin’ny voa-dratsiny ary  isika, sady hanome  soso-kevitra ho vahaolana amin’izany.
3.1. Olana Ara-Pedagojia
Ny  Pedagojia dia fitambaran’ireo teknika sy  fomba fiasa mba hampandaitra kokoa  ny asa  fampianarana. Ny Psykolojia no tena fototry Pedagojia, izany hoe : ezahina ho faran’izay mahaliana ny saina avokoa na ny zavatra ianarana, na ny fomba fampianarana, na ny fitaovana ampiasaina, na ny Programam-pampianarana. Io fijerena sy fampiharana ny lafiny pedagojika io no tena tsy ampy amin’ny fampianarana ny Tantaran’ny Fiangonana.
Araka izany dia anisan’izay tsy mahaliana ny ankamaroan’ny mpianatra ohatra ny taranja Histo-Geo tany am-pianarana, satria tsy vitan’izay lava be mahamonamonaina ny  ankamaroany,  fa sady tantara tsy hita loatra izay ifandraisany amin’ny ankehitriny : Fahagola, fahafoko, Rafohy sy   Rangita, Andriantsimitoviamindrandriandrazaka, ady lehibe voalohany, fiaraha-monina tsy misy raorao, sns no be dia be any.
Tsy marin-toerana loatra ny fampianarana ny Tantaran’ny Fiangonana eo amin’ny  sehatra  fampianarana Teolojia, indrindra  fa ny  mpampianatra  Tantaran’ny  Fiangonana amin’ny  STPL. Voalohany indrindra dia tsy dia mahasarotiny firy  ny mpandrindra ny fampianarana teolojika na iza na iza mampianatra ny Tantaran’ny Fiangonana. Matetika dia atao ampy raha manana « Master » mari-pahaizan’ny  SALT ilay olona asaina hampianatra, na dia olona hita miharihary aza fa  tsy mahafehy ilay taranja. Ankoatr’izay dia programam-pampianarana  tsy  mifanaraka amin’ny  toetr’andro ankehitriny no betsaka amin’ny  Tantaran’ny Fiangonana : ny Nestorianisma, Ebionitisma, Monophysitisme, Donatisma sy ireo –isma, -isma isankazarazany no ampianarina sy   mibahana ny   programam-pampianarana fa ireo sekta sy  tena fahavalon’ny Fiangonana ankehitriny (ny Apokalypsy, ny Vavolombelon’i Jehovah, ny Mormona, ny Satanisma, ny  Franc-maçon…) toa alasafay fotsiny  ny fampianarana azy.
Vahaolana Aroso:
1. Tokony hasiam-panitsiana mihitsy ny fampianarana ny Tantaran’ny Fiangonana, ary mamerina mijery izay tena laharam-pahamehana sy izay iankinam-pamonjena ny mpandrindra, ary tokony hibahan-toerana ny fianarana ny tantara izay misy ifandraisany betsaka amin’ny   zava-misy ankehitriny : ohatra ny tantaran’ny rafi-piangonana, ny amin’ny œcuménisme, ireo sekta mao be ankehitriny, ny zon’olombelona, ny fanatontoloana, ireo fikambanana maizina, ireo fahavalon’ny Kristianisma…. mbamin’izay karazam-pahalalana misy ankehitriny. Tsy tokony hibahan-toerana be loatra amin’ny programam-pampianarana ny zavatra  tsy dia misy ifandraisany loatra  intsony amin’ny  ankehitriny, fa sao « very  amin’ny Katesizy »  isika.
3.2. Olana Ara-pitaovana
Hatreto dia ny boky nosoratan’i Morland ihany  no  tena Tantaran’ny  Fiangonana ampianarina amin’ny  ankamaroan’ny STPL ; io ihany no atao soratononina sy  atao tsianjery maimbo, ary ny mpampianatra sasany aza tsy mahafehy azy io akory. Marihina fa  ny Tantaran’ny Fiangonana hatramin’ny  Taonjato faha 18 ihany no voasoratra ao, fa hatramin’izany no mankaty dia tsy misy mpitrandraka sy mpampianatra.  Izany hoe : ny tantara lany andro sy  tsy dia ilaina firy no mba hain’ireo Pastora Loterana, ka ara-dalàna raha tsy mivoatra firy ny atidohan’ireo Pastora Loterana, indrindra fa ireo nivoaka STPL ka tsy nahatohy fianarana   intsony ; hany ka toy  ny  zava-baovao be ery rehefa misy fampianarana mahakasika ny  andro ankehitriny  (toy ny mikasika ny  franc-maçon, revolution française, mouvement feministe, droits de l’homme, mondialisation…). Fehiny, vokatry  ny fanatsinontsinoavana ny Tantaran’ny Fiangonana dia nanefy Pastora betsaka tsy ampy fahalalana ankapobeny  (culture  générale) ny  FLM.
Vahaolana Aroso :
1. Tokony homena vahana ny asa fikarohana ny tantaran’ny Fiangonana, indrindra fa ny hatreo amin’ny Taonjato faha 18 no mankaty. Tahaka izany koa ny fitrandrahana ny Tantaran’ny   FLM, satria ireo no tena tsy voafehin’ny  Teolojiana FLM indrindra.
2. Tokony hanoratra boky vaovao ho fampianarana ny tantara mba hivoatra hifanaraka amin’ny toetr’andro   ny   FLM. Tsetsatsetsa tsy aritra hatrany koa no ampahatsiahivana, fa ny clérgés fahizany dia tsy olon’olom-poana   fa  tena avara-pianarana (universitaires) avokoa : clérgés no nanorina ny  Sekoly  voalohany tamin’ny   taona 800  tany Aix-LaChapelle (France) tamin’ny andron’ny empereur  Charlemagne, sekolin’ny Monastera no nipoiran’ny Université  voalohany : toy ny université  tany Bologne, Montpellier, Paris, Oxford, Cambridge, Toulouse, Palencia, Salamanque, Coïmbre, Padoue, Pavie, Sienne   .  Tsy mampiasalasala araka izany fa manana manampahaizana betsaka afaka mikaroka sy manoratra boky  « actualisé » kokoa  isika, ka tsy tokony  hitandroana vola  izany, raha te hanana Pastora sy Teolojiana « accompli » isika.
3.3. Olana Ara-pomba fijery
Betsaka no mieritreritra fa taranja faran’izay  mora, sy tsy dia ilaina amin’ny fahalalana teolojika loatra ny Tantaran’ny Fiangonana. Hatrany amin’ny KMSL aza moa dia anisan’ny faralahin-draharaha matetika ny dinika mahaasika ny STPL. Asa  na izay ilay   hoe : « tantara lava  be ny amin’izany », na ahoana.
Tsetsatsetsa  tsy aritra ihany koa no ilazana fa vokatr’io fanatsinontsinoavana ny fianarana ny tantaran’ny  Fiangonana io no mahatonga ny tanin’ny  FLM sy ny   fananan’ny  FLM ho potika sy amidin’ny sasany varo-boba : mba fantatry ny  ankamaroan’ny Pastora akory ve hoe : aiza avokoa ny tanin’ny FLM aty Antsirabe sy ny mandodina ohatra ? tsy ampianarina sy ampahafantarina mantsy izany, sady  tsy misy  fikarakarana  sy fanaraha-maso. Efa lafo na bodoin’ny sasany ny  tany izay vao  taitra ny  tompon’andraikitra, kanefa efa  tara loatra.
Tsindriana etoana fa hita taratra ihany koa io fanatsinontsinoavana ny  Tantaran’ny Fiangonana io na dia eo amin’ireo milaza azy  ho Dokotera amin’ny Teolojia aza : firifiry moa ohatra ireo  Dokotera amin’ny   Teolojia ireo ankehitriny, kanefa dia tsy  nisy  nahavita nanitsy  ny filazan’i Dr  Carl Wisloff izay milaza ny  fisian’izany « Louis ilay  tsara  tarehy  (Louis le Bel)» niady tamin’ny Papa Boniface izany ? Marihina etoana fa Philippe Lebel no misy, fa tsy izany Louis Lebel izany velively no niady tamin’ny Papa Boniface.
Vahaolana Aroso:
1. Tokony hanofana olona hanana « specialité » amin’ny Tantaran’ny Fiangonana ny FLM, ary olona tena mahafehy sy nianatra manokana ny Tantara no tokony hampianatra Tantaran’ny Fiangonana, fa tsy olona sambotsamborina etsy sy eroa fotsiny. Raha ny marina aza, dia tokony hanao « concours » ihany koa ny  mpampianatra vao mampianatra, fa misy   tena tsy izy mihitsy, misy tsy « motivé » mihitsy ny sasany !
2. Tokony hanome vatsim-pianarana (bourse d’étude) momba ny  fampianarana  ny Loterana, ary  tokony hatao any Stavanger any Norvège koa ny fianarana Tantaran’ny Fiangonana, fa matetika izany no tsy ianaran’ny mpianatra Malagasy Tantaran’ny Fiangonana, satria tsy mba mankany Eoropa fa atsy Yaoundé (Cameroun), Afrika ihany no mba mianatra.
Fehin-teny:
Raha izay ary ny amin’ny fototra teolojikan’ny Tantaran’ny Fiangonana, dia andeha hiditra amin’ny  teny famaranana isika.

FAMARANANA
Ety am-pamaranana, raha fintinina izay rehetra voalaza, dia mahalaza azy ity tenin’i Blaise Pascal ity : « Ny Tantaran’ny Fiangonana dia tokony hantsoina manokana mihitsy hoe : tantara  masina »  ; hitantsika teo mantsy fa tena fikatsahana sy asa  fikarohana ny fahamarinana ara-panahin’ny finoana no katsahina amin’ny fianarana ny Tantaran’ny Fiangonana, ka dia tena Taranja tokony hifanindran-dalana amin’ny fianarana ny Teolojia Biblika hatrany ny fianarana azy ; ankoatra izay, dia ao amin’ny Tantara ekleziastika koa no tena ahatsapana fa tena miasa ao anatin’ny tantara Andriamanitra, satria sady mpanoratra Izy no mpandray anjara feno ao anatin’izany ; ny adidin’ny  Kristiana sy ny Fiangonana  manoloana izany kosa dia ny mandinika  sy misaintsaina, ary mandray ho adidy sy andraikitra ny fitadidiana  (devoir de mémoire) izany asan’Andriamanitra tao anatin’ny Tantaran’ny Fiangonana izany, sy mampihatra izany ao amin’ny Teolojia historika sy ao amin’ny Teolojia Kaontekstoaly ; ary farany dia tokony hovaina hatramin’ny fandrafetana ny programam-pampianarana ny Taranja   Tantara   ekleziastika  mihitsy, satria toa tsy misy fijerena izay laharam-pahamehana sy tantara efa  lany andro amin’ny boky tsy ampy be dia be no ampianarina amin’ny ankamaroan’ireo STPL ;  ary mila mba jerena ihany na mpampianatra mahafehy ny  tantaran’ny  Fiangonana tokoa no mampianatra  azy  fa tsy hoe rehefa  manana « Master » dia mety daholo; ary fehiny dia tokony hanova  toe-tsaina  ny rehetra, indrindra fa ny Pastora, fa raha ny fahaizana Baiboly ihany no maha Pastora  anao dia Pastora vendrana ianao. Ekena fa efa tsentsin’ny teny Grika, hebreo, sy ireo asa loha maro amin’ny fitadiavam-bola   sy ny fanenjehana isan-karazany sns tokoa raha isika Pastora manokana, kanefa raha te ho « théologien accompli » isika, dia tsy azo ihodivirana ny fanofanan-tena amin’ny alalan’ny Tantaran’ny Fiangonana.